پوشش ریسک بازارهای کالایی با ابزار جدید
دنیای اقتصاد : بازار مشتقه بورس کالای ایران پس از پشت سر نهادن فراز و نشیب‌های بسیار و تجربه نوسانات شدید ناشی از بازار ارز داخلی و طلای جهانی، در سال‌های اخیر به بلوغ و توسعه‌یافتگی نسبی دست یافته است. این بازار در سال ۱۳۸۷ با راه‌اندازی قرارداد آتی شمش طلا آغاز شده و سپس با افزوده شدن قراردادهای آتی روی سکه طلای بهار آزادی گسترش یافت.
در سال ۱۳۹۳ قراردادهای آتی زیره سبز و آتی کنجاله سویا نیز در بورس کالای ایران راه‌اندازی شد، ولی به خاطر عدم استقبال فعالان بازار، با شکست مواجه شد. در سال ۱۳۹۵ نیز بورس کالای ایران با راه‌اندازی بازار قراردادهای اختیار معامله سکه طلا، پازل بازار مشتقات کالایی را کامل‌تر کرد. با توجه به زیرساخت‌های فنی بورس کالای ایران و نیز تجربه آن در مدیریت موفق بازار مشتقه کالایی، تلفیق دو ابزار مالی قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله، می‌تواند منجر به توسعه هر چه بیشتر بازار مشتقه کالایی شود و به افزایش نقدشوندگی معاملات این ابزارها کمک شایانی کند. در این رابطه در یک بررسی علمی که دو تن از محققان حوزه مالی انجام داده‌اند گونه خاص تلفیق شده این دو ابزار با نام «اختیار معامله دامنکی»، که نوع خاصی از اختیار معاملات سبدی محسوب می‌شود بررسی شده است. طبق بررسی‌های احمدرضا یزدانیان، دکترای تخصصی ریاضیات مالی و عضو هیات علمی دانشگاه و نوید فرازی فارغ‌التحصیل رشته مهندسی مالی در مقطع کارشناسی ارشد و کارشناس بازار سرمایه، در اختیار معامله دامنکی، سبد حداقل از دو دارایی پایه با اوزان نسبی به ترتیب مثبت و منفی تشکیل می‌شود. تابع بازدهی اختیار معامله دامنکی بستگی به اختلاف قیمت دو دارایی پایه دارد که تحت عنوان «دامنک» شناخته می‌شود. طبق این گزارش اگرچه عبارت دامنک، اغلب به‌عنوان اختلاف بین قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش درک می‌شود، این عبارت مکررا برای بیان مقدار اختلاف میان دو شاخص استفاده می‌شود؛ همچون دامنک بین بازده‌های اوراق مشارکت. به‌طور طبیعی یک اختیار معامله دامنکی، قرارداد اختیار معامله‌ای است بسته شده روی اختلاف ارزش دو شاخص. البته تلطیف شده این تعریف، شامل قراردادهای اختیار معامله‌ای می‌شود که روی یک ترکیب خطی از تعدادی متناهی از شاخص‌ها بسته شده است. در بازارهای ارز و درآمد ثابت، اختیار معاملات دامنکی روی اختلاف بین دو نرخ بهره یا سوآپ، یا دو بازده پایه‌ریزی می‌شود.
این گزارش که جزو مقالات برتر بورس کالا محسوب می‌شود می‌افزاید: در بازارهای کالایی، اختیار معاملات دامنکی روی اختلاف بین قیمت‌های قراردادهای آتی یک کالای یکسان در دو مکان مختلف (دامنکی‌های مکانی) یا بین قیمت‌های قراردادهای آتی یک کالای یکسان در دو نقطه زمانی مختلف (دامنکی‌های تقویمی)، یا بین ورودی‌ها و خروجی‌های یک فرآیند تولیدی (دامنکی‌های فرآوری)، یا بین دو درجه مختلف از یک کالای یکسان (دامنکی‌های کیفی) پایه‌ریزی می‌شود.
این ابزار با توجه به اینکه تنها از تغییرات دامنک بین قیمت سررسیدهای آتی تاثیر می‌پذیرد، کارآیی بیشتری نسبت به اختیار معاملات بسته شده روی تنها یک قرارداد آتی کالایی دارد. همچنین این ابزار امکان پوشش‌دهی خوبی در برابر ریسک تغییرات منفی دامنک سررسیدهای آتی و نوسانات شدید بازار فراهم می‌آورد. کاربرد اختیار معاملات دامنکی به دلایلی همچون سفته‌بازی، حذف ریسک پایه و ارزش‌گذاری دارایی‌ها فرا‌گیر شده است. به عبارتی آنها برای حذف حرکات معکوس چند شاخص طراحی شده‌اند. اختیار معاملات دامنکی به دلیل طبیعت ذاتی‌شان، در بازارهایی به گستردگی بازارهای درآمد ثابت، بورس ارز خارجی، بازارهای آتی کالا و بازارهای انرژی کاربرد دارند. مهم‌ترین مزیت این ابزار، پوشش ریسک ناشی از ضریب همبستگی بالای بین دارایی پایه‌های مختلف است. به‌طور مثال در بازار انرژی، با استفاده از این ابزار ریسک ناشی از ضریب همبستگی بالای بین قیمت نفت خام و فرآورده‌های نفتی همچون بنزین را می‌توان پوشش داد. هرچند این اختیار معاملات ساختار ساده‌ای دارند، ولی تکنیک‌های قیمت‌گذاری و پوشش‌دهی همگام با همه‌گیری آن پیشرفت نکرده است؛ بنابراین ارزش‌گذاری آنها از جمله موضوعات مورد علاقه ریاضی‌دانان مالی و مهندسان مالی معاصر است. البته عمده‌ترین روش‌های عددی مورد استفاده محققان برای قیمت‌گذاری اختیار معاملات، حلگرهای PDE، درخت دوجمله‌ای و شبیه‌سازی مونته کارلو هستند که هر کدام مزیت‌ها و معایب خود را دارند؛ هرچند در روش مونته کارلو، برخلاف روش‌های درخت دوجمله‌ای و حلگرهای PDE، محاسبه قیمت اختیار معاملات آمریکایی و محاسبه ضریب حساسیت‌ها (حروف یونانی)، با پیچیدگی همراه است، با این حال با در نظرگیری فاکتورهایی مانند انعطاف‌پذیری، همگرایی به جواب، سهولت انجام و هزینه محاسباتی، روش شبیه‌سازی مونته کارلو بهترین گزینه برای انجام محاسبات عددی مرتبط با اختیار معاملات دامنکی است.
همچنین روش شبیه‌سازی مونته کارلو برای محاسبه قیمت اختیار معاملات وابسته-مسیر روی چند دارایی پایه، از نظر شهودی بسیار مناسب است؛ زیرا این امکان را می‌دهد که قیمت دارایی-پایه‌های همبسته را در هر یک از نقاط زمانی و به تعداد سناریوهای لازم، در بازه زمانی صفر تا سررسید محاسبه کرده و اطلاعات تجمعی لازم برای محاسبه تابع بازدهی هر نوع اختیار معامله از جمله اختیار معامله دامنکی را به راحتی فراهم می‌کند.
یک اختیار معامله دامنکی تقویمی که از انواع مهم و پرکاربرد اختیارمعاملات دامنکی است که روی حداقل دو قرارداد آتی کالایی دارای همبستگی بالا بسته می‌شود، قابلیت خوبی برای اجرایی‌سازی در بورس کالای ایران دارد. یک اختیار معامله دامنکی تقویمی، قراردادی برای ورود به دو موقعیت باز جداگانه معکوس در قراردادهای آتی، پس از اعمال در سررسید است؛ یک موقعیت باز خرید و یک موقعیت باز فروش. دارایی پایه اختیار معامله دامنکی تقویمی، یک جفت معین از میان سررسیدهای قرارداد آتی سکه طلای موجود در بازار مشتقات بورس کالای ایران خواهد بود.
پیش بینی افزایش دامنک‌ها منجر به اتخاذ موقعیت خرید در اختیار معامله دامنکی خرید و پیش بینی کاهش دامنک‌ها منجر به اتخاذ موقعیت خرید در اختیار معامله دامنکی فروش خواهد شد. در هر دو نوع اختیار معامله دامنکی، موقعیت‌های باز فروشنده در قراردادهای آتی و پیش بینی وی از تغییرات احتمالی دامنک ها، برعکس خریدار خواهد بود.
بر اساس این گزارش از مزایای مهم اختیار معاملات دامنکی تقویمی در بازار مشتقات بورس کالای ایران، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) امکان پوشش ریسک در برابر تغییرات نادلخواه بازار آتی کالا
۲) امکان تعریف اختیار معامله روی دو یا چند سررسید آتی با دارایی پایه‌های یکسان یا غیریکسان
۳) کارآیی بالا و قیمت پایین به دلیل دنبال کردن دامنک بین قیمت دو سررسید آتی کالا
۴) وجود امکان اعمال خودکار در سررسید
۵) امکان پوشش ریسک هزینه‌های بالای انبارداری و حمل و نقل کالا
۶) کمک به نقدشوندگی بازار آتی کالا در زمان تشکیل صف خرید و صف فروش
۷) امکان شناسایی سود در زمان بی روندی بازار آتی کالا
۸) جایگزین مناسب برای نوسان‌گیری و دامنک‌گیری بین سررسیدهای آتی
۹) کمک به هم افزایی توسعه‌ای بازار قراردادهای آتی و اختیارمعامله
۱۰) امکان راه‌اندازی هر سه سبک اعمال اروپایی، آمریکایی یا برمودایی (به دلیل عدم جابه‌جایی فیزیکی سکه طلا در سررسید اختیار).
همچنین از میان دلایل مهم توجیه پذیری راه‌اندازی اختیار معاملات دامنکی تقویمی در بازار مشتقات بورس کالای ایران نیز می‌توان از موارد زیر نام برد:
۱) وجود همزمان بازارهای فعال قراردادهای اختیارمعامله و آتی کالا
۲) مطابقت با مصوبات کمیته تخصصی فقهی با سازوکار اختیارمعاملات دامنکی
۳) عدم نیاز به دستورالعمل معاملاتی و تدوین مقررات جدید (تنها اصلاحات محدود در دستورالعمل‌های اجرایی معاملات مشتقات کالایی در بورس کالای ایران لازم است).
۴) نقدشوندگی بالای بازار قراردادهای آتی کالا
۵) وجود همزمان چند سررسید در بازار قراردادهای آتی کالا
۶) آشنایی بالای فعالان بازار مشتقه کالایی با قراردادهای اختیار معامله
۷) تبحر اکثر فعالان بازار آتی کالا (لاک کار ها) با مفهوم «معامله دامنک ».
بورس کالای ایران با توجه به جایگاه، موقعیت و نقش خود در اقتصاد ملی و مختصات محیط کسب و کار و روند توسعه و گسترش، به برنامه ریزی دقیق برای قرار گرفتن در مسیر پیشرفت نیازمند است و از این رو بسترسازی لازم برای بهره‌برداری مناسب از تحولات داخلی و بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داده است. بازار ابزار مشتقه بورس کالای ایران نیز به موازات دیگر بازارهای کالایی، پس از اجرایی شدن بازار قراردادهای اختیار معامله کالایی، ظرفیت توسعه و بهبود بسیار بالایی کسب کرده است. به‌طوری که با توسعه انواع قراردادهای اختیار معامله سکه طلا و گسترش آن به دارایی‌های کالایی‌ای دیگر، زمینه خوبی برای هدایت نقدینگی آزادشده بانکی و پوشش ریسک فعالان داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کرده است.
این خبر را به اشتراک بذارید!
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات