افق بورس منهای برجام
دنیای‌اقتصاد- هانا پاکمند : به باور اغلب کارشناسان، مذاکرات اتمی حداقل در آینده نزدیک به آنچه احیای برجام خوانده می‌شود، ختم نخواهد شد. بازارهای داخلی نیز همواره تحت تاثیر اخبار پیرامون پرونده هستهای ایران هستند و از روند مذاکرات اثرات گسترده‌ای پذیرفته‌اند. حالا تحلیلگران بورس اعتقاد دارند اگر سناریوی احیای برجام روی میز نباشد، بازار سهام در میان‌مدت و بلندمدت با چالش مواجه خواهد شد.
افق بورس منهای برجام
معاملات بازار سهام در حالی جریان دارد که دیگر همچون گذشته اخباری از مذاکرات برجام مخابره نشده و با بن‌بست احتمالی مذاکرات، بازار نیز حساسیت خود را نسبت به این مساله از دست داده‌است، چراکه دیگر همچون گذشته نمی‌توان ناکامی سرمایه‌گذاران در بازار سهام را معلول عدم‌شفافیت در مذاکرات هستهای دانست، به‌نحوی‌که فعالان بازار دیگر همانند قبل گوش به زنگ اخبار برجامی نیستند، چراکه تاکنون مذاکرات احیای برجام بارها به نقطه پایانی نزدیک شده و در پی آن اغلب بازارها با خوش‌بینی به پیشواز توافق در مذاکرات رفته‌‌‌‌‌‌اند اما نه‌تنها توافقی تاکنون حاصل نشده بلکه طرفین مذاکره‌کننده توپ را به زمین یکدیگر پاس داده و از اعلام خبر موثق و صحیح امتناع کرده‌‌‌‌‌‌اند.
این در حالی است که به واسطه رویدادها و مناسبات سیاسی که اخیرا شاهد آن بودیم، احتمال دستیابی به توافق در مذاکرات هستهای بیش از پیش دور از انتظار است. در چنین شرایطی اغلب کشورهایی که در گذشته از احیای مذاکرات احیای برجام حمایت می‌کردند هم در فکر بازنگری در حمایت خود از برجام هستند؛ این در حالی است که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنج‌شنبه مدعی شد پیشرفتی در پرونده مذاکرات این نهاد بین‌المللی با ایران صورت نگرفته است. با وجود اینکه گروسی تاکید کرده «مذاکرات در بن‌بست بوده و پیشرفتی حاصل نشده‌است» مقامات ایران پیش‌‌‌‌‌‌تر خبر داده بودند گروسی قرار است در آغازین روزهای سال‌نو میلادی به تهران سفر کند. علاوه‌بر این، در روزهای اخیر (روز پنج‌شنبه ۱۲ ژانویه، ۲۲دی ۱۴۰۱) رافائل گروسی در گفت‌‌‌‌‌‌وگویی با «واتیکان مدیا» در پاسخ به نگرانی پاپ پیرامون توقف مذاکرات هستهای با ایران عنوان کرد: «حق با پاپ است، مذاکرات به بن‌بست خورده است. گفت‌وگوهایی انجام گرفته‌است. دیدارها و تبادلاتی انجام‌گرفته و به همین خاطر است که آژانس و خود شخص من نمی‌خواهیم خلأ سیاسی پیرامون چنین مساله خطرناکی باقی‌بماند.»
بنابراین در چنین شرایطی که در کنار افزایش نرخ بهره اقتصاد‌های مهم دنیا، اخبار ضد‌ونقیضی از روند مذاکرات وین مخابره می‌شود و طرفین مذاکره‌کننده اغلب نظری متفاوت و عکس هم به رویداد‌های حاصله دارند، بازار سهام بی‌توجه به این مولفه تاثیرگذار، بن‌بست قطعی مذاکرات را پیشخور کرده و روند معاملات خود را ادامه می‌دهد، چراکه به‌نظر می‌رسد در ادامه این بی‌‌‌‌‌‌‌خبری ها رکود بازارها بیش از پیش بر ناکارآمدی سرمایه‌گذاری در بورس تهران افزوده و سرمایه گذاران را از سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دلسرد کرده بود، اما با توقف احتمالی مذاکرات بورس تهران سمت و سوی تازه‌ای پیدا کرد. البته این موضوع به این معنا نیست که با مشخص‌شدن نتیجه مذاکرات برجام بازارهای مالی با رشد شارپی همراه خواهند شد، چراکه اتفاقا با احتمال عدم‌توافق در مذاکرات، بازارها در کوتاه مدت در بازه‌ای منفی معامله خواهد شد اما منظور این است حتی اگر توافقی هم در مذاکرات هستهای حاصل نشود، صرفا مشخص‌شدن این سرانجام این بلا‌تکلیفی می‌تواند بازارها و البته سرمایه‌گذاران را از غبار سردرگمی نجات دهد و ادامه مسیر آنها را تا حدی روشن سازد.
شانس احیای برجام
امیر پسنده‌پور، تحلیلگر سیاست خارجی و دیپلمات اسبق به بررسی شرایط آخرین دور از مذاکرات هستهای تاکنون پرداخت و گفت: «به‌نظر می‌رسد در مسیر احیای برجام مجموعه تحولات متعددی که برخی از آنها از اراده و تصمیم ما خارج بود، اما موضع‌گیری ما نسبت به آنها تاثیر مستقیمی بر مذاکرات گذاشت، قابل‌اعتنا است. مهم‌ترین این عوامل، حمله نظامی روسیه به اوکراین است، پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین ناخواسته تغییراتی در روند مذاکرات برجام صورت‌گرفت که تسریع و احیای برجام برای طرف غربی را به‌عنوان یک ابزار و امکان خوب به‌منظور خنثی‌کردن برگ برنده روسیه در حوزه انرژی، برجام می‌توانست کمک‌کننده باشد از آن جهت که ورود یک تولیدکننده بزرگ حوزه انرژی به‌نام ایران را در بازار انرژی قوت می‌بخشید و ناخواسته موجبات کاهش قیمت در این حوزه را فراهم می‌‌‌‌‌‌کرد، اما ایران به‌جای اینکه از این امکان استفاده ایجابی کند و با احیای برجام از بار مشکلات تحریم‌ها بر اقتصاد کشور بکاهد، با حمایت از روسیه، بیش از پیش خود را به روسیه گره زد. بر این اساس به‌نظر می‌رسد سرنوشت برجام در حال‌حاضر تحت‌تاثیر جنگ قرار دارد و علاوه‌بر اینکه اظهارات مقامات اروپایی دلسرد کننده است، اظهارات مقامات آمریکایی نیز حاکی از آن است که احیای برجام در دستور کار آنها قرار ندارد و در مقطع کنونی توجه آنها به تحولات داخلی ایران است که این موضوع هم شانس احیای برجام را کم و کمتر می‌کند.»
وی ادامه داد: «مواضع مقامات ایرانی نیز در قبال اروپا بدین شکل بوده که به‌رغم اینکه اروپایی‌ها را به سمت میز مذاکره تشویق و ترغیب کنیم، دادن امتیازات بیشتر شکل خط و نشان کشیدن بود که با به‌کارگیری تهدیدها و عباراتی چون زمستان سخت با ذات توافق منافات دارد. بر این اساس، فارغ از مسائل جهانی (جنگ روسیه و اوکراین) در منطقه نیز تحولاتی در حال رخ‌دادن است که بسیار قابل‌اعتنا است که تغییر رویکرد و سیاست چین در این بخش می‌تواند زنگ خطری برای ایران باشد که به سمت توازن در روابط بین‌الملل گام بردارد. مجموعه عوامل مختلف نشان می‌دهد که قدرت و نفوذ منطقه‌ای دیگر همچون قبل وجود ندارد. در چنین شرایطی است که می‌توان گفت ساختار ضعیف اقتصادی، نارضایتی‌‌‌‌‌‌‌هایی که روزبه‌روز در حال افزایش است، در کنار ناکارآمدی‌های موجود در حوزه دولت که به موازات نارضایتی‌‌‌‌‌‌ها خود را نشان می‌دهد، این پیام را به طرفین مذاکرات مخابره می‌کند که می‌توانند با دست بالاتر و تحکم بیشتری با ما مذاکره کرده و ما را به سمت انزوای بیشتر سوق دهند.»
پسنده‌پور بیان کرد: «همه این عوامل نشان می‌دهد که شانس احیای برجام به صفر رسیده است و باید از اینجا به بعد آینده سیاسی اقتصادی کشور را فارغ از برجام درنظر بگیریم. البته اگر توافق در برجام هم صورت می‌گرفت، شرط لازم و کافی برای بهبود شرایط نبود، چراکه علاوه‌بر احیای برجام، به تجدیدنظر در سیاست‌های خارجی خود نیاز دارد که اولین اصل اجرا و برقراری توازن روابط با شرق و غرب است. بر این اساس دوران سیاست‌ها و موازنه‌های‌تک‌قطبی به‌سر آمده و جای خود را به کاهش تنش و توسعه روابط، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و پیوند در اقتصاد بین‌الملل داده‌است.»
عدم‌احیای برجام
شهیر محمدنیا، کارشناس بازارهای مالی با بررسی روند مذاکرات برجام بیان کرد: «به‌طور قطع می‌توانیم بگوییم مساله مذاکرات هستهای و ریسک سیستماتیک ناشی از عدم‌احیا توافق برجام، بزرگ‌ترین ریسک واردشده بر اقتصاد ایران در حال‌حاضر و حتی در دهه‌های گذشته است. ریسک بزرگی که بر تمامی ارکان اقتصاد ایران اثرگذار است و طبیعتا بازار سرمایه نیز به‌عنوان دماسنج اقتصاد قطعا اثرات مستقیمی از احیا یا عدم‌احیا توافق برجام می‌گیرد. شواهد نشان‌دهنده آن است که شانس احیا این توافق بیش از پیش کمرنگ‌تر شده و کمتر کسی خوشبین به احیا آن است. پس از روی کار آمدن دموکرات‌ها در ایالات‌متحده امید‌ها برای احیای برجام جان تازه‌ای گرفت. آمریکا و غرب خود را مشتاق به احیای توافق نشان داده و در ایران نیز این اشتیاق به‌چشم می‌خورد. به این دلیل ما شاهد گشایش‌های غیر‌رسمی در تحریم‌ها و حتی در زمان‌هایی مانند نیاز بازارهای جهانی به نفت، تحریم‌های مربوط به ایران بر روی کاغذ ماند و ایران توانست صادرات نفت خود را افزایش دهد و درآمد ارزی خود را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش دهد، اما پس مدنی اکنون امید‌ها به احیای برجام کمرنگ شده‌است و متاسفانه تاثیرات منفی این ریسک ماژور روزبه‌روز بیشتر نمایان خواهد شد.»
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات