بازگشت «آتی» با محدودیت‌های سخت
محمدحسین بابالو
دنیای اقتصاد : بازار آتی پس از مدت‌ها در حال بازگشت به روال عادی خود است؛ اگرچه در هفته‌های اخیر می‌توان گفت که این بازار دچار هجمه‌های مختلفی شده و دشواری‌های بسیاری را تحمل کرده است. این وضعیت عمومی قطعا به زیان این بازار تمام شده، ولی در شرایطی که چنین روندی برای بازار تعیین تکلیف می‌شود راهی جز تمکین وجود ندارد.
بازار آتی گویا به تازگی آزاد شده است و می‌تواند با آزادی عمل لازم و فارغ از برخی سختگیریهای پیشین فعالیت کند ولی آزادی عمل این بازار به این معنی نیست که نوسان قیمت‌ها از آزادی‌های پیشین برخوردار بوده باشد زیرا سختگیریهای بسیاری هنوز در روند معاملات وجود دارد ولی می‌توان به بهبود اوضاع بیش از پیش امیدوار بود. تا زمانی که نوسان قیمت‌ها آزادی‌عمل پیشین را نداشته باشد، نمی‌توان گفت که بازار آتی به جایگاه پیشین خود بازگشته است. البته در سختگیریهای اخیر بر بازار آتی بیشترین زیان را بورس کالا متحمل شد زیرا حجم معاملات رکورد کاهشی عجیبی را تجربه کرد و گویی این بازار در بازه‌های زمانی پیشین فاقد هرگونه عملکردی بود. این وضعیت نه‌تنها منطقی نیست بلکه قابل‌پذیرش و قابل‌توجیه هم نخواهد بود. ذات وجود بازار آتی حداقل برای معاملات سکه در دوره‌های ملتهب قیمتی یک نیاز برای بازار به‌شمار می‌آید حتی اگر درخصوص توانمندی‌های آن و حتی نگرانی‌ها از آن اغراق شده باشد.
با توجه به این موارد از هم‌اکنون انتظار داریم تا بازار آتی باز‌هم به جایگاه خود در بازار سکه باز‌گردد ولی این بازگشت به آن معنی نیست که شرایط پیشین را باز هم در بازار آتی سکه تجربه کنیم. به‌عنوان یک نمونه مشخص سقف و کف قیمت‌ها در بازار آتی تنها ۲ درصد است؛ یعنی این بازار اجازه نوسان ۲ درصدی مثبت و منفی داشته، گویی قرار است این بازار یا سقف قیمت یا کف قیمت‌ها را تجربه کند. البته اگر تصمیم‌سازان برای بازار آتی این ذهنیت را داشته باشند که بازار نقدی نیز در همین سطوح نوسان خواهد کرد، اتفاق خاصی نمی‌افتد ولی نمی‌توان گفت که چنین ادعایی قطعا صحیح بوده و بازارهای نقدی از این ادبیات دستوری، دستور بگیرند. شرایط کلی بازار آتی هنوز هم مبهم است ولی ناخودآگاه این حجم از سختگیریهای موجود به تضعیف بازار منجر شده و تقویت معاملاتی خاصی را به همراه نخواهد داشت که در گام اول خود بورس کالا متضرر شده و در گام دوم بازارها از یک چراغ راهنمای جذاب محروم می‌شوند.حال در شرایطی که انتظار داریم بازارها به ثبات بیشتری نزدیک شوند، دیگر این سختگیری‌ها توجیه نخواهد داشت مگر آنکه بخواهیم به دلایل مختلف داخلی، بازار آتی را از تکانه‌های قیمتی مصون بداریم.
موارد فوق بخشی از چهره بازار آتی در شرایط فعلی است و بسیاری از داده‌های معاملاتی و سیگنال‌های جانبی پتانسیل رسانه‌ای شدن ندارد ولی ذات بازگشت بازار به روال نسبتا طبیعی خود داده مثبتی است که نشان می‌دهد هنوز هم می‌توان به هنرنمایی بازارهای مالی در کنار بازارهای واقعی فیزیکی امیدوار بود. البته آرامش قیمتی خود به سیگنالی بدل خواهد شد تا سختگیریهای پیش‌‌روی بازار آتی را تضعیف کرده و آزادی عمل بیشتری به این بازار ارائه کند. البته توجه به این موارد که از ذات گزارشگری در بازارهای مالی انحراف دارد به این دلیل است که معامله‌گران و تصمیم‌سازان اقتصادی برای بازارهای نقدی و آتی سکه به رخدادهای موجود از نگاه رسانه‌ها نیز توجه کنند تا شاید بتوان آینده بهتری را برای تمامی فعالان در این بازارها رقم زد، اگرچه توجه به بازار سکه در بسیاری موارد چندان هم منفعتی برای کلیت اقتصاد به همراه نداشته و ندارد و به دشواری‌های موجود و التهاب جو روانی در بازارهای دیگر کمک کرده است.
رصد دقیق و روزشمار بازار سکه هم‌اکنون به یکی از فعالیت‌های روزمره بسیاری از افراد بدل شده که خود داده مثبتی برای کل بازارها و اقتصاد نیست. در هر حال نیاز به بازارهای مالی قوی‌تر در روزهای التهاب قیمتی می‌تواند موضوع مهمی تلقی شود که در فاز اول انتظارات و احتمالات را طبقه‌بندی کرده و در فاز دوم به جذب منابع مالی سرگردان در بازارهای مختلف منجر می‌شود. این در حالی است که معامله‌گران در بازار آتی گویا یک سر و گردن از سایر افرادی که به دلایل مختلف و تنها در زمان‌های محدودی سکه معامله می‌کنند و از آن به‌عنوان بازویی برای سودآوری و کاهش ریسک بهره می‌برند؛ بالاتر هستند یعنی باز‌هم مسیر سودآوری برای خود را در بازار نقدی سکه یا بازارهای مشابه پیدا خواهند کرد.
در هر حال بازار آتی را باید به‌عنوان یک داده مثبت تلقی کرد که بسیاری از فعالان بازار و صاحب‌نظران این حوزه به کارکرد مثبت آن اذعان کرده‌اند. حال که به این موارد اشاره شد، بهتر است به شرح رخدادهای بازار بپردازیم مخصوصا در شرایطی که اواخر هفته گذشته جرقه‌های مثبت قیمت‌ها چهره جدیدی از بازار را ترسیم کرده است.
رشد نرخ غیرمنتظره
آغاز به‌کار بازار ثانویه و کشف نرخ در بستر معاملات رسمی و همچنین عدم تغییر جدی در رخدادهای اقتصادی در روزهای اخیر در کنار انتظار برای تزریق بیشتر سکه به بازار و آرامش نسبی اوضاع این ذهنیت را ایجاد کرده بود که بهای سکه باید وارد یک فاز نزولی شود. دقیقا همین اتفاق افتاد تا جایی که شاهد سقوط آزاد بهای سکه بودیم و بهای این کالا از روزهای اوج تا کف هفته گذشته بیش از یک میلیون تومان افت نرخ داشت. این وضعیت کلی ذهنیت کاهش بیشتر قیمت‌ها را پدید آورد ولی رخدادی غیرمنتظره در بازارها به‌وقوع پیوست و آن افزایش مجدد قیمت‌ها در بازار نقدی سکه بود. البته بهای سکه آتی نیز وارد یک فاز صعودی شد و شاید سریع‌تر از بازار نقدی، شاهد رشد نرخ در بازار آتی بودیم آن‌هم به‌رغم سختگیریهای موجود. شاید در نگاه اول بتوان همان اتهامات پیشین را به بازار آتی وارد کرد ولی واقعیت چیز دیگری بود. به دلیل سختگیریهای جدی در بازار آتی، نوسان نرخ در بازار مشتقه عقب‌تر از بازار نقدی بوده و بازار آتی گویی از بازار جا مانده بود. همین دلیل ساده در کنار ذات آینده محور بودن بازار آتی و البته ارزش زمانی پول و همچنین ذهنیت‌های مختلف از اوضاع در زمان سررسید قیمتی به رشد قیمت‌های در بازار آتی و البته در کنار آن در بازار نقدی منتهی شد. تجمیع این موارد موجب شده تا بازار آتی ۳ روز مثبت را در کارنامه خود ثبت کند اگرچه سررسید آبان‌ماه ۴ روز مثبت بود.
به‌صورت دقیق‌تر بیشترین قیمت ثبت شده در روزهای اخیر در بازار آتی برای سررسید دی‌ماه با نرخ ۴ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان در ۱۰ مردادماه بود ولی پس از آن شاهد کاهش جدی نرخ در همین سررسید و سایر سررسیدهای آتی بودیم تا جایی که کف قیمتی ۳ میلیون و ۶۷۷ هزار تومان در ۱۴ مرداد تجربه شد که به معنی افت نزدیک به ۱۸درصدی نرخ بود. عددی که اوج نگرانی در بسیاری از سررسیدها به شمار می‌رود اگرچه همین تفاوت نرخ با کمی تغییر و تفاوت در بازار نقدی هم تجربه شد. این در حالی بود که از کف قیمتی تاکنون شاهد رشد قیمت‌ها هستیم تا جایی که پایان هفته گذشته قیمت سررسید دی‌ماه به ۳ میلیون و ۹۱۷ هزار تومان رسید. البته قیمت سررسید شهریورماه ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان بوده آن هم در وضعیتی که بهای نقدی سکه بیش از ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بود. به‌صورت دقیق‌تر بهای سکه آتی شهریورماه ارزان‌تر از سکه نقدی است بنابراین صف خرید چندان هم غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد و حتی در صورت حفظ سطوح قیمتی فعلی تداوم صف خرید هم منطقی به نظر می‌رسد. از سوی دیگر بازار آزاد هم پتانسیل تغییر جدی برای قیمت نقدی سکه را دارد و نمی‌توان به این ادعا تنها به دلیل تفاوت نرخ یقین داشت.
رشد قیمت‌ها در روزهای اخیر در کنار سقف ۲ درصدی رشد بهای آتی سکه به معنی حرکت لاک‌‌پشتی بازار آتی در مقایسه با بازار نقدی است یعنی به آرامی جذابیت معاملات حتی در صورت تداوم شرایط موجود کاهش یافته و اهمیت بازار آتی کمرنگ خواهد شد. این مطلب را باید جدی تلقی کرد زیرا در وضعیتی که بازار سهام فرصت‌های جذابی را پیش روی بسیاری از افراد قرار داده مهاجرت سرمایه از بازار آتی به بازار سهام چندان هم غیرمنطقی نیست. این در حالی است که دوام نرخ‌های موجود در بازار نقدی به معنی آن است که فعالان بازار آتی دیگر تمایلی به فروش نداشته و حجم معاملات از این مسیر نیز کاهش می‌یابد. تمامی این موارد تهدیدهای جدیدی پیش روی بازار آتی است که در نهایت جذابیت این بازار و حجم معاملات را تهدید می‌کند.
درخصوص حجم معاملات و ادعای تضعیف بازار آتی از این مسیر باید دقیق‌تر سخن گفت. همان‌گونه که در نمودار حجم معاملات آتی سکه مشخص است، حجم قراردادهای منعقد شده در دو هفته اخیر بسیار پایین بوده و دردی از بازار را درمان نمی‌کند. البته برای هفته گذشته شاهد افزایش مجدد حجم معاملات هستیم که می‌تواند به بهبود نسبی این بازار کمک کند ولی در شرایطی که جریان معاملاتی در بازار سهام، سکه نقدی و حتی در خود بازار آتی به‌صورت عمومی جذابیت بازار مشتقه را تهدید می‌کند نیاز به حمایت از این بازار را باید جدی گرفت. به‌صورت دقیق‌تر دو تهدید اصلی در برابر بازار آتی قرار دارد یکی سختگیریهای موجود در همین بازار که برخی از معامله‌گران را فراری داده یا به سمت بازارهای رقیب ترغیب می‌کند و دیگری جریان قیمتی در بازار نقدی سکه. با پشت سر گذاشتن رکوردهای قیمتی خاص در بازار آتی و نقدی سکه شاهد هستیم که برخی از فعالان بازار پس از کسب سودهای بعضا نجومی این بازار را ترک می‌کنند. به‌صورت دقیق‌تر این احتمال وجود دارد که قیمت‌های کشف شده در بازار ثانویه ارزی تأثیر خود را بر بازار سکه نیز بر جای بگذارد و این داده به معنی پایان دوره رشد مستمر بهای سکه است. شواهدی از هجوم فروشندگان به بازار برای فروش سکه یکی از این موارد است اگرچه این داده مقطعی به هیچ عنوان واقعیت‌های بازار را به‌صورت کامل نشان نمی‌دهد ولی این احتمال را مطرح کرده که جو روانی در بازار سکه دیگر از رشد قیمت‌ها حمایت نکرده و جرقه‌های رشد قیمتی را به‌صورت مقطعی نگریسته و به تداوم رشد نرخ مطمئن نیست. همین ذهینت در کنار سودآوری جذاب روزها، هفته‌ها و ماه‌های اخیر به معنی خروج گسترده از بازار سکه است آن هم در شرایطی که حجم دارایی افراد از سکه به‌صورت فیزیکی بعضا بیش از حد تصور مطرح می‌شود. این داده را باید جدی گرفت زیرا قربانی اول آن بازار آتی سکه خواهد بود و با عدم رشد جدی حجم معاملات به نسبت روزها و هفته‌های اخیر، یکی از بازارهای پررونق بورس کالا را تهدید خواهد کرد. ذات کاهش حجم معاملات نیز به معنی تضعیف پتانسیل‌های رشد قیمتی بوده و می‌تواند جایگاه بازار آتی را محدود کند. البته شاید این موارد زودتر از حالت معمول مطرح می‌شود ولی پس از برطرف شدن برخی ابهامات یا روشن‌تر شدن رخدادهای پیرامونی در این بازارها دیگر وضعیت عمومی موجود نیز در دسترس نخواهد بود.
ثبت بدترین رکورد برای بازار آتی
حجم قراردادهای آتی در هفته منتهی به ۱۱مردادماه به ۲ هزار و ۲۸۵ قرارداد رسید که این رقم یکی از بدترین رکوردهای سال‌های اخیر در بورس کالاست اگرچه بازار را می‌توان در این زمان نیمه‌تعطیل ارزیابی کرد. البته در هفته گذشته این حجم به ۶ هزار و ۲۴۸ قرارداد افزایش یافت ولی همین رقم نیز به هیچ عنوان قانع‌کننده نیست. شرایط کلی در این بازار هنوز به سمت روزهای متعادل خود حرکت نکرده و تا زمانی که این رقم به بیش از ۱۰۰ هزار قرارداد نرسد نمی‌توان از بهبود در بازار سخن گفت. به‌صورت دقیق‌تر متوسط حجم معاملات هفتگی در سال جاری رقمی نزدیک به ۱۳۰ هزار قرارداد بوده که باز هم وضعیت نامتوازن بازار آتی در هفته‌های گذشته را برجسته می‌کند.
درخصوص دورنمای بازار هم نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت ولی جریان افزایشی در بازار نقدی هنوز در بازار آتی سرشکن نشده و پتانسیل رشد در سقف قیمتی ۲ درصدی گویی منجمد شده است. البته باید باز هم به بازار نقدی نگاه کنیم زیرا مسیر کلی در بازار آتی را قیمت‌های نقدی تشکیل می‌دهد و نرخ‌های کشف شده در بازار نقدی امروز مسیر قیمت‌های آتی را ترسیم خواهد کرد.
فراز و فرود بازار زعفران
همچون بازار آتی سکه، بازار آتی زعفران نیز با نوسان قیمت‌های جالبی همراه شده است و تقریبا هر دو بازار از یک مسیر کلی تبعیت کردند. دو روز اخیر بازار آتی زعفران رشد نرخ داشت ولی به قیمت‌های اوج خود در روزهای قبل نرسید. اوج قیمت‌ها در بازار آتی زعفران در روز ۸ مردادماه و برای تحویل آبان ماه ۹۷ با قیمت ۱۰ هزار و ۵۲۱ تومان برای هر گرم به ثبت رسید ولی پس از آن شاهد افت قیمت‌ها تا ۹ هزار و ۵۶۰ تومان در روز ۱۵ مردادماه بودیم. از آن زمان تاکنون روند عمومی نوسان نرخ در بازار زعفران افزایشی است.
نکته مهمی که در بازار آتی زعفران می‌توان به آن اشاره کرد مشابهت نوسان نرخ با بازار سکه است ولی فراز و فرود در بازار سکه شدیدتر از بازار زعفران بوده و بازار زعفران با سختگیریهای کمتری نیز روبه‌رو بود. این وضعیت نشان می‌دهد که دو بازار بر یکدیگر تأثیر رفت و برگشتی خواهند داشت گویی سیگنال‌های مؤثر بر هر دو بازار از یک منشأ مشخص و یکسان برخوردار هستند. البته نوسان قیمت دلار خود می‌تواند به‌عنوان منشأ اصلی مورد توجه قرار بگیرد ولی جو غالب در بازار تنها از همین سیگنال مشخص تأثیر نمی‌پذیرد. نکته قابل توجه دیگر در این بازار ذات نوسان قیمت‌هاست زیرا بهای سکه در بازار نقدی اغلب با یک حباب قیمتی همراه بوده که تأثیرات بزرگی را بر بازار بر جای گذاشته است. حال اگر بپذیریم که نوسان قیمت آتی سکه و اتی زعفران با یک جریان یکسان و دقیق‌تر مشابه یکدیگر نوسان می‌کنند دیگر گویی حباب سکه نقدی در بازار زعفران هم خودنمایی کرده و بر آن تأثیرگذار است.
این مطلب نشان می‌دهد که جو روانی غالب در بسیاری از بازارها به دلایل مختلف پتانسیل مهاجرت به بازارهای دیگری را پیدا می‌کند که خود به التهاب‌آفرینی در همه بازارها منتهی خواهد شد. از همین نکته می‌توان استفاده کرد و عنوان داشت که اگر جو روانی و التهاب نرخ و حباب قیمتی در بازارهای برجسته‌ای همچون دلار و سکه به ثبات رسیده و منطقی شود، بازارهایی همچون بازارهای کالایی یا حتی مواد غذایی و مصنوعات مختلف نیز به آرامش می‌رسد که در نهایت برای تمامی بخش‌های اقتصادی و بازارهای مختلف مفید خواهد بود.
این خبر را به اشتراک بذارید!
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات