سیگنال‌های سکه آتی
محمدحسین بابالو
دنیای‌اقتصاد : توقف مقطعی معاملات آتی در روز گذشته در کنار رشد مداوم قیمتی برای سررسیدهای آبان و دی ماه نشان می‌دهد که رخدادهای زیرپوستی جدیدی در بازار وجود دارد اگرچه اختلاف قیمت‌ها و تفاوت در مسیر حرکت نرخ بین سررسیدهای طولانی‌مدت با سررسید شهریورماه نشان می‌دهد که بازار وارد یک دوگانگی عجیب شده است؛ رخدادی که اگرچه کم سابقه است ولی نشان می‌دهد که رشد قیمتی انتظاری در بازار سریع تر از رشد نرخ واقعی در حرکت است. احتمالی که می‌تواند آینده بسیاری از بازارها را تحت الشعاع قرار دهد.
تداوم رشد قیمت‌ها برای بازار آتی موجب شد تا رکورد سکه ۵ میلیون تومانی برای سررسید دی‌ماه به ثبت برسد آن هم در شرایطی که هفته‌هاست شاهد رشد مستمر نرخ در بازار آتی هستیم؛ شاید توقف بازار به همین دلیل باشد. فاصله گرفتن قیمتی سررسید شهریورماه با سررسیدهای طولانی مدت هر روز افزایش یافته گویا بازار آتی از جریان غالب قیمتی در بازار نقدی تبعیت نمی‌کند. اگر به نمودار معاملات در ماه‌ها و حتی سال‌های اخیر نگاهی بیندازید این حجم از تقابل دو سیگنال قیمتی اگر وجود داشته باشد هم بسیار نادر خواهد بود یعنی بازار آتی مسیر جدیدی را می‌پیماید که تاکنون تا این حجم از دوگانگی در آن تجربه نشده است. این شرایط یعنی تجمیع و خودنمایی انتظارات افزایشی در بازار آتی سیگنال‌های خطرناکی از رشد قیمت‌ها را ایجاد می‌کند که برای جو روانی بازار در بر گیرنده انتظارات قیمتی دلار نیز هست. هیچ تضمینی وجود ندارد که وضعیت فعلی باز هم ادامه پیدا نکند ولی این وضعیت چندان هم پایدار نخواهد بود.
تعویق آغاز به کار بازار آتی
روز گذشته شاهد بودیم که در اطلاعیه‌ای آغاز به کار مجدد بازار آتی با وقفه اعلام شده بود یعنی بازگشایی این بازار به آینده‌ای نامعلوم موکول شد آن‌هم در شرایطی که تا لحظه تنظیم این گزارش خبری از آغاز به کار مجدد این بازار نشده است. با توجه به تداوم رشد نرخ در بازار آتی و دقیق‌تر فاصله گرفتن قیمت‌های نقدی و آتی این ذهنیت باز هم می‌تواند پدید آید که بازار آتی به بازار نقدی جهت می‌دهد. این در حالی است که وضعیت فعلی با رخدادهای پیشین متفاوت است و افزایش قیمت‌های آتی بسیار سریع‌تر از حد انتظار خودنمایی کرده که باز هم می‌تواند حواشی جدیدی را برای بازار به همراه داشته باشد. این وضعیت در کنار افزایش مجدد قیمت‌های نقدی به بیش از ۴ میلیون تومان به معنی آن است که باز هم بازار آتی مورد هجمه‌های بسیاری قرار خواهد گرفت؛ بنابراین بستن این بازار هرچند موقتی می‌تواند تسکینی موقت و البته بی‌تأثیر به شمار بیاید.
در بازار آتی چه می‌گذرد؟
از اواخر مردادماه تاکنون بهای سکه آتی در یک مسیر صعودی نوسان می‌کند اگرچه این روند کلی فراز و فرودهایی نیز دارد. مشخصاً بهای سکه آتی سررسید شهریورماه در فاصله سقف و کف قیمتی در این زمان نزدیک به ۹ درصد رشد داشته ولی در همین زمان سررسید آبان‌ماه ۷/ ۱۸ درصد و سررسید دی‌ماه بیش از ۱۹ درصد افزایش نرخ داشته است. همین مطلب نشان‌دهنده یک نابسامانی محسوس در سررسیدهای مختلف در بازار آتی است که می‌توان از آن به‌عنوان یک واگرایی در بازار آتی نام برد. با توجه به نزدیک بودن زمان تحویل سررسید شهریورماه، شاهد هستیم که نوسان قیمتی آن منطقی تر از سایر سررسیدهاست و در تقارن بالایی با نوسان نرخ در بازار نقدی است. این مطلب درخصوص سررسیدهای آبان و دی‌ماه کاملا متفاوت است یعنی شاهد رشد مستمر نرخ در این سررسیدها هستیم؛ گویا صف خرید حتی با سقف نوسان ۲ درصدی، قرار نیست از این بازار خارج شود. مثالی دیگر در مورد واگرایی در بازار آتی؛ تفاوت بهای سکه آتی در اواسط مرداد و روزهای اوج قیمتی است.
به‌عنوان نمونه در تاریخ ۱۰ مرداد به‌عنوان یکی از روزهای اوج قیمت‌ها؛ بهای سکه آتی سررسید شهریورماه ۴ میلیون و ۲۸۸ هزار تومان بوده و بهای سکه همین سررسید پایان هفته گذشته ۴ میلیون و ۲۸۶ هزار تومان یعنی تفاوت چندانی در این دو نرخ وجود ندارد. این در حالی است که در ۱۰ مردادماه بهای هر سکه آتی سررسید دی‌ماه ۴ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان بوده ولی به ۵ میلیون و ۵۹ هزار تومان افزایش داشته است. در همین دو بازه زمانی هم تفاوت قیمت‌های نقدی در بازار آزاد تغییر چندانی نداشته است ولی فاصله قیمتی در بازار آتی برای سررسیدهای طولانی‌تر رقمی نزدیک به ۱۸ درصد است. این شرایط نه تنها منطقی نیست بلکه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.اگر قرار است بازار آتی از قیمت‌های نقدی جهت بگیرد که روال عمومی آن همین‌گونه بوده است این واگرایی قیمتی که علنا ذهنیت‌ها در بازار آتی را نشان می‌دهد چیز دیگری را یادآوری می‌کند. البته باید به این واقعیت هم اشاره کرد که با نزدیک‌تر شدن موعد تحویل، نزدیک‌تر شدن بهای سکه آتی به نقدی سرعت می‌گیرد ولی باز هم اختلاف قیمتی بین سررسیدها به این دلیل توجیه پذیر نیست.در ابتدا بهتر است به این سؤال پاسخ دهیم که آیا رکوردشکنی‌های مداوم قیمت آتی واقعیت‌های بازار را نشان می‌دهد یا همین داده نیز با خدشه همراه شده است و البته سوال دوم اینکه چرا این شرایط ایجاد شده و قرار است چه چیزهایی را یادآوری کند.
سخت‌گیری‌های معاملاتی در بورس کالا به قدری جدی است که دیگر آزادی عمل انتظاری را در بر ندارد. به‌صورت دقیق‌تر اگر در بازارهای فیزیکی بخشنامه‌ها دست بورس کالا را برای آزادی معاملاتی می‌بندد؛ در بازار آتی خود بورس کالا با محدودیت‌های جدی فضای چندانی را برای معامله‌گران باقی نگذاشته است. این مطلب را باید جدی گرفت زیرا سخت‌گیری‌های معاملاتی به جایی منتهی شده که فضا برای حضور حداکثری معامله‌گران و تقابل ذهنیت‌های مختلف همچون گذشته فراهم نباشد. به‌عنوان مثال در طول هفته گذشته حجم معاملات کمتر از ۱۴ هزار قرارداد بوده آن‌هم در وضعیتی که متوسط حجم معاملات در سال جاری نزدیک به ۱۱۴ هزار قرارداد بوده است. این رقم باز هم در شرایطی محقق شده که حجم معاملات در بیشترین حد خود در ۵ هفته اخیر قرار گرفته است، یعنی بازار آن‌گونه که انتظار داریم واقعیت‌ها را نشان نمی‌دهد. همین داده یعنی کوچک‌شدن جدی این بازار در حالی رخ می‌دهد که صف‌های خرید مدت‌هاست که در معاملات آتی تجربه شده گویی این بازار مسیری جز رشد قیمت‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد.
بازار آتی کانالیزه می‌شود؟
حال در وضعیتی که هم شاهد سخت‌گیری‌های معاملاتی و هم کاهش حجم معاملات هستیم می‌توان در مورد کانالیزه شدن بازار هشدار داد یعنی به هر دلیل، جریان‌سازی در بازار آتی در شرایط فعلی بسیار ساده‌تر از گذشته است. همین روند افزایشی قیمت‌ها نیز این نکته را باز هم برجسته می‌سازد، ولی در نهایت با فرض افزایش تعداد معامله‌گران و واقعیت‌های این بازار تنها چنین احتمالی را می‌توان هشدار داد ولی اگر واقعیت داشته باشد خروجی آن بسیار خطرناک‌تر از گذشته خواهد شد.
در وضعیت فعلی قیمت کشف شده سکه آتی برای سررسید دی‌ماه به بیش از ۵ میلیون تومان رسیده که بزرگ‌ترین رکورد تاریخی بازار آتی است. اگر همین روند ادامه یابد به معنی آن خواهد بود که بازار انتظار دارد بهای سکه در دی‌ماه به این رقم برسد. حال در وضعیتی که بهای سکه نقدی از حباب قیمتی رنج می‌برد و همین داده به معنی پتانسیل کاهش قیمت جدی سکه است رشد مستمر قیمت‌ها در بازار آتی ناخودآگاه سیگنالی افزایشی و بسیار جدی را برای بازار به ارمغان داشته که اگر به هر دلیل این روند افزایشی به حرکت خود ادامه دهد نگرانی‌های بزرگ‌تری را شاهد خواهیم بود. به‌عنوان مثال با رشد قیمت‌ها در بازار نقدی پتانسیل رشد نرخ در بازار آتی وجود دارد یعنی سیگنال افزایشی برای خود بازار نقدی هم تقویت خواهد شد.
حال اگر بازار جهانی طلا هم با رشد قیمت‌های بزرگی همراه نشود به معنی آن است که ذهنیت‌ها در بازار دلار هم صعودی خواهد شد. با توجه به این موارد می‌توان عنوان کرد که بازار آتی با سخت‌گیری‌های معاملاتی از شرایط متعادل خود خارج شده و همین عدم تعادل و نبود تقابل گسترده ذهنیت‌های مختلف به ایجاد صف‌های خرید و رشد نرخ شاید کمک کرده باشد. در هر حال قیمت بالای ۵ میلیون تومان آتی دی‌ماه یعنی انتظارات قیمتی می‌تواند بهای سکه را تا ۵ میلیون تومان هم افزایش دهد اما به شرطی که همین شرایط تداوم داشته باشد. اما سوال اینجاست که آیا اگر این شرایط دشوار در معاملات آتی بهبود یابد باز هم بازار همین روند صعودی مستمر را در پی خواهد گرفت؟ شاید پاسخ به این سوال منفی باشد یعنی آزادی عمل بیشتر در بازار آتی به معنی افزایش نرخ نیست، زیرا بازار عاقلانه‌تر رفتار می‌کند و می‌تواند با تعدیل و تثبیت قیمت‌های آتی داده‌های دقیق‌تری از انتظارات در بازار نقدی را فراهم سازد.
اوراق سپرده کالایی و صندوق‌های طلا
رشد قیمت‌ها در بازار داخلی طلا و سکه به معنی آن است که دارایی‌هایی که بر پایه طلا هستند همگی افزایشی خواهند بود. این رخداد دقیقا در بازار اوراق سپرده کالایی طلا برای سکه (تحویل یک روزه) در بورس کالا خودنمایی می‌کند؛ آن هم در شرایطی که بهای سکه در این بازارها بیش از قیمت سکه در بازار آزاد است. این سیگنال را باید جدی گرفت آن‌هم در شرایطی که بازار آتی متوقف است، ناخودآگاه جذابیت خرید در بازار نقدی سکه در بورس کالا افزایش می‌یابد و در نهایت رشد قیمت‌ها را رقم می‌زند. این سیگنال نشان می‌دهد که هم قیمت‌ها در بازارهای رسمی بالاتر از نرخ‌های واقعی در بازار آزاد است و هم تقاضای خرید در این بازار بسیار جدی است. برآورد این وضعیت به معنی آن است که بازار (تا لحظه تنظیم این گزارش) در یک مسیر افزایشی قرار دارد اگرچه نمی‌توان در مورد دورنمای آن اظهارنظر قاطعی داشت. ذات وجود بازارهای رسمی سکه همچون بازار آتی، سپرده کالایی و صندوق (کالایی) سکه طلا نشان می‌دهد که باز هم پتانسیل‌های بازارهای رسمی حتی با فرض بسته‌شدن بازار آتی وجود دارد و این بار دیگر اتهام جهت‌دادن بازار آتی به بازار نقدی نه تنها قابل قبول نیست بلکه با توجه به معاملات فیزیکی طلا به جرات می‌توان گفت که بورس کالاست که از بازار نقدی تاثیر می‌پذیرد. حال در شرایطی که در بازارهای رسمی شاهد رشد قیمت‌ها هستیم و بعضا سریع‌تر از بازار آزاد نوسان می‌کند جریان رشد قیمتی را می‌توان ذهنیت و انتظارات بازار قلمداد کرد ولی قطعیتی وجود ندارد که این انتظارات حتما محقق شود.
چرا انتظارات قیمتی این‌قدر بالاست؟
اگر نوسان قیمت‌ها در بازارهای آتی و نقدی به همین روال صعودی خود ادامه دهد روزهای عجیبی پیش روی اقتصاد کشور خواهد بود، زیرا رشد قیمت سکه به معنای تزریق یک جو هیجانی به اغلب بازارهای کالایی است و می‌تواند تکانه‌های منفی بزرگی را برای اقتصاد به همراه آورد. به‌عنوان مثال رشد قیمت سکه هیچ ارتباطی با بازارهای فولاد یا پلیمرها ندارد ولی واقعیت آن است که با افزایش بهای سکه تمامی این بازارها به سمت هیجانی شدن در ماه‌های گذشته حرکت کرده‌اند.
برآوردهای «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که برای بازارهای کالایی تاکنون سکه لیدر جریان روانی قیمت‌ها بوده، یعنی با رشد بهای سکه شاهد تزریق یک جو هیجانی هستیم که جز با افزایش نرخ آرام نمی‌گیرد. این ادعا که در ماه‌های گذشته بارها تجربه شده و حتی می‌توان گفت که لیدر بودن بازار سکه برای بازارهای کالایی در فاز روانی آن به اثبات رسیده می‌تواند از بعد اقتصادی هم مورد توجه قرار بگیرد. وقتی فردی در بازارهای کالایی به رشد قیمت سکه می‌نگرد ناخودآگاه به این می‌اندیشد که اگر سکه خریده بودم چه میزان درآمد داشتم بنابراین عدم درآمدزایی خود را در بازاری که در آن فعال است دنبال می‌کند. این مطلب در ادبیات اقتصادی به هزینه فرصت مشهور است. برخی معتقدند که هزینه انجام یک کار، مبلغی نیست که بابتش پرداخت می‌کنید، بلکه ارزش فرصتی است که از آن چشم‌پوشی می‌کنید تا آن کار را انجام دهید. همین مطلب در بازارهای مختلف نیز خودنمایی خواهد کرد، بنابراین دورنمای بازار سکه را باید بسیار مهم ارزیابی کنیم.
رشد قیمت طلای جهانی خود می‌تواند به دلیلی مهم برای رشد قیمت سکه در بازار داخلی بدل شود که به احتمال قوی چنین رویکردی منطقی است و می‌تواند در آینده ایفای نقش کند. در کنار آن شاهد هستیم که سررسید دی و آبان بیشترین رشد قیمت‌ها را در بازار آتی به خود اختصاص داده‌اند. زمان دومین فاز از اجرای تحریم‌ها در آبان‌ماه قرار دارد، بنابراین بخشی از جو روانی رشد قیمت‌ها چندان هم غیرمنطقی نیست. از سوی دیگر زمان تحویل سکه سررسید دی‌ماه روز بیست و سوم دی ۹۷ خواهد بود که به احتمال قوی دیگر التهاب نرخ تا آن زمان فروکش کرده و می‌توان به آرامش قیمت‌های بیشتری امیدوار بود. در نهایت باید عنوان کرد که شواهد موجود در بازار از خودنمایی جدید التهاب نرخ در روزهای اخیر حکایت دارد، اگرچه تاکنون بخش مهمی از آن گویا مستهلک شده است و البته نمی‌توان در مورد دورنمای قیمت سکه اظهارنظر صریحی داشت.
این خبر را به اشتراک بذارید!
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات