هدایت منابع مالی به سمت بازار سرمایه ضروری است
سنا
اقتصاد خانواده
تحقیق، پژوهش و آموزش در حوزه "اقتصاد خانواده" و "مدیریت مالی شخصی" می تواند هم به بهبود و ارتقای شاخص های اقتصادی خانوارها کمک کند و هم در سطح کلان اقتصاد اثربخش باشد. روش های افزایش درآمد، بهینه سازی الگوی مصرف و پس انداز، مدیریت هزینه ها و دخل و خرج، بهینه سازی و مدیریت ترکیب هزینه های خانواده، مدیریت دارایی ها و ثروت خانواده، مدیریت بدهی ها و تسهیلات خانواده، تحلیل و ارزیابی فرصت های سرمایه گذاری و ... اهمیت زیادی برای خانواده ها دارد.
اقتصاد خانواده های ایرانی به دلیل پایین بودن درآمد سرانه و بالا بودن سهم هزینه های خوراکی و آشامیدنی، مسکن و حمل و نقل از درآمد خانوارها با چالش عمده روبرو است، ولی با این حال می توان با آموزش مفاهیم مدیریت مالی شخصی و به ویژه هدایت خانوارها به سمت نگهداری بخش بییشتری از دارایی های خود به شکل دارایی های مالی، که دارای جریان نقدی و بازدهی مناسب هستند، علاوه بر کمک به تشکیل سرمایه و رونق هرچه بیشتر اقتصاد کشور به تقویت بنیه اقتصادی خانواده ها نیز کمک کرد.
در ادامه گزارش به موضوع "ترکیب دارایی ها و ثروت خانوارها" در اقتصاد کشور و مقایسه آن با چند کشور دیگر پرداخته میشود.
پس انداز و ثروت خانواده
رشد اقتصاد، اشتغال زایی و بهبود شاخص های رفاه جامعه وابسته به تأمین منابع مالی است که بخش عمده ای از آن نیز از پس انداز عمومی خانوارها تجهیز می شود. بنابراین سیاست‌گذار اقتصاد باید ضمن هدف‌گذاری "نسبت پس انداز ملی" و برنامه ریزی برای رسیدن به سطح بهینه آن، نحوه "تخصیص پس اندازها" به فرصت های سرمایه گذاری مولد و ارزش افزا را نیز مورد بررسی قرار داده و در صورت عدم توازن در اختصاص منابع به طبقات مختلف دارایی، رویکردهای اصلاحی لازم را به کار گیرد.
بررسی اطلاعات متغیرهای کلان اقتصادی نشان می دهد که "نسبت پس انداز خالص ملی به درآمد ملی" در سال های گذشته به‌طور متوسط بالای 30 درصد بوده و بنابراین نسبت پس انداز در اقتصاد ایران در سطح مطلوبی بوده است. از طرف دیگر، بررسی ترازنامه خانوارهای ایرانی نشان می دهد که عمده پس انداز و ثروت خانوارهای ایرانی به سرمایه گذاری در دارایی های فیزیکی و کالاهای بادوام و بویژه املاک و مستغلات و سپرده گذاری در موسسات مالی تخصیص می یابد و نسبت دارایی های مالی (غیر از سپرده بانکی)، مانند بیمه عمر، سهام، اوراق مشارکت و صکوک و همچنین صندوق های سرمایه گذاری از پرتفوی سرمایه گذاری خانوارها در حد مطلوب نیست. به‌عبارت‌دیگر ضریب نفوذ ابزارهای بیمه و بازار سرمایه در بین خانوارهای ایرانی پایین است.
ترازنامه خانواده های ایرانی
هرچند اطلاعات قابل اتکایی از نحوه تخصیص دارایی ها و ثروت خانوارهای ایرانی در بین طبقات مختلف دارایی های مالی و غیرمالی وجود ندارد و برآورد نحوه تخصیص دارایی های خانوارها به سهام، صندوق های سرمایه گذاری، سپرده، طلا، ارز و املاک و مستغلات امکانپذیر نیست، ولی به طور کلی میتوان ادعا کرد که املاک و مستغلات بیشترین بخش از ثروت خانوارها را تشکیل می دهد و بعد از آن سپرده گذاری در بانکها و موسسات مالی و اعتباری، طلا و ارزهای خارجی بیشترین سهم از پرتفوی دارایی های خانوارهای ایرانی را به خود اختصاص داده است.
نگهداری بالای طلا و جواهرات توسط خانوارها به مسائل فرهنگی و بویژه کاربردهای تزیینی برمی گردد. گرایش به نگهداری ارزهای خارجی نیز به دلیل روند مستمر تضعیف پول ملی در دهه های گذشته بوده است. سهم بالای دارایی های فیزیکی مانند املاک و مستغلات نیز به دلیل عوامل فرهنگی و تمایل عمومی به تملک دارایی های فیزیکی و همچنین جهش های قابل‌توجه قیمت ها در بخش املاک و مستغلات در سال های گذشته (ناشی از بالای جمعیت، افزایش شهرنشینی، تورم بالای نهاده های تولید و همچنین ورود گسترده تقاضاهای سفته بازانه خانوارها و مؤسسات مالی به بازار املاک و مستغلات) بوده است. در مقابل، سهم دارایی های مالی در ترازنامه خانوارها پایین است، به عنوان مثال کمتر از 18 درصد جامعه ایرانی دارای بیمه عمر هستند.
سهم املاک و مستغلات در ثروت خانواده
اعتقاد عمومی خانوارها در مورد حفظ ارزش واقعی املاک و مستغلات در برابر تورم و نیز فرصت استفاده از جهش هایی که در ارزش املاک و مستغلات رخ می دهد (مانند آنچه در سالهای 86 و 91 رخ داد)، تمایل به تملک و نگهداری املاک و مستغلات در بین اشخاص و شرکتها را در سطح بالایی قرار داده و عمده افراد و خانوارها تلاش میکنند با دریافت وام و ایجاد اهرم، در حد توان خود در این حوزه سرمایه گذاری کنند. این موضوع علاوه بر افزایش هزینه های مالی افراد و خانوارها و ایجاد تنگنای مالی برای آنها، تقاضا برای دریافت تسهیلات بانکی را نیز افزایش میدهد. به علاوه، نگهداری دارایی های فیزیکی با بهره وری پایین و جریان نقدی اندک در مقابل استقراض و اهرم بالا، موجب کاهش منابع پس اندازی بالقوه آنها در سال های آتی می شود. از طرف دیگر، پایین بودن جریان نقدی حاصل از دارایی هایی که نگهداری می شود به ایجاد مشکلات نقدینگی و سرمایه در گردش نیز منجر میشود و خودبه‌خود تقاضا برای دریافت وام های جدید را افزایش میدهد.
بنابراین بخش قابل‌توجهی از دارایی و ثروت خانوارها را املاک و مستغلات به خود اختصاص می دهد درصورتی‌که بازدهی این بخش و جریان نقدی که از آن ایجاد می شود متناسب با ارزش روز برآوردی آنها نیست. بازده ناشی از اجاره املاک مسکونی و به‌ویژه املاک تجاری بسیار پایین است (در بسیاری از موارد کمتر از 5 درصد) و به علاوه بخشی از املاک و مستغلات شامل زمین و دارایی های غیرقابل اجاره و واحدهای مسکونی بلااستفاده و خالی نیز هیچگونه جریان نقدی ندارند. آمار رسمی حاکی از وجود بیش از 2.5 میلیون واحد مسکونی خالی و بیش از 2.1 میلیون واحد مسکونی دوم یا شبه خالی در کشور است.
سهم بازار سرمایه از ثروت خانواده
در سال های اخیر تلاش های زیادی در راستای فرهنگ‌سازی برای آشناسازی افراد و خانوارها با ابزارهای بازار سرمایه و جذب بخش بزرگتری از منابع آنها برای سرمایه گذاری در این حوزه صورت گرفته است. بر اساس آمارهای موجود، حدود 12 درصد از جامعه ایرانی دارای کد سهامداری هستند و هنوز راه زیادی تا رسیدن به جایگاه واقعی بازار سرمایه در پیش است. یکی از ابزارهای بسیار مهم و قابل توصیه به خانوارها، صندوق های سرمایه گذاری هستند که در سالهای اخیر نیز موفقیت بالایی در جذب منابع داشته اند و ضریب نفوذ آنها در بین خانوارها به‌خوبی افزایش یافته است. بیش از دو میلیون و سیصد هزار نفر در واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها سرمایه گذاری کرده اند و اختیار مدیریت حدود یکصد و شصت هزار میلیارد تومان از منابع خود را در اختیار صندوق ها قرار داده اند.
صندوق های سرمایه گذاری دارای تنوع قابل قبولی هستند و می توانند به‌راحتی متناسب با نیازها و ترجیحات گروه های مختلف، مورد توجه آنها قرار گیرند. بعضی از صندوق ها منابع خود را به طور عمده در سپرده بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می کنند و بنابراین بازده ثابت و معینی را ایجاد می کنند و ریسک پایینی دارند و می توانند پرداخت های سود ماهانه و منظمی را برای سرمایه گذاران خود ایجاد کنند. دسته ای از صندوق های سرمایه گذاری عمدتاً در سهام و صنایع مشخصی سرمایه گذاری میکنند. صندوق های سرمایه گذاری جسورانه در شرکت های نوپا و دانش‌بنیان باقابلیت رشدهای نسبتاً بالا سرمایه گذاری می کنند. صندوق های سرمایه گذاری طلا، در طلا و مشتقات آن سرمایه گذاری می کنند و می توانند از نوسانات بازار طلا بهره ببرند. صندوق های سرمایه گذاری ارزی در ارزهای خارجی و سپرده های ریالی و ارزی سرمایه گذاری می کنند و برای اشخاصی که دغدغه نوسانات نرخ ارز را دارند مناسب هستند. علاوه بر اینها صندوق های زمین و ساختمان در صنعت ساختمان وارد می شوند و امکان مشارکت در پروژه های ساختمانی را برای دارندگان واحدهای سرمایه گذاری خود فراهم میکنند.
این خبر را به اشتراک بذارید!
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات