پشت‌پرده تحریم گازی روسیه
دنیای‌اقتصاد-سعید نادری : اگرچه آمریکا و روسیه در توافق اوپک‌پلاس با هم همکاری کردند اما کماکان دو کشور در زمینه‌های مختلف حوزه انرژی رقابت شدیدی دارند. روسیه که بزرگ‌ترین منابع گازی جهان را در اختیار دارد به شدت در تلاش است تا باقیمانده پروژه خط‌لوله نورد استریم ۲ که گاز طبیعی را از این کشور به آلمان منتقل می‌کند، تکمیل کند. با این حال، تحریم‌های آمریکا علیه این کشور این امر را با دشواری همراه کرده است. به‌رغم تحریم‌ها، روسیه اعلام کرده این پروژه استراتژیک را تا پایان سال‌جاری میلادی تمام می‌کند.
پشت‌پرده تحریم گازی روسیه
اما پرسشی که مطرح است اینکه آمریکا به این دلیل که می‌خواهد گاز طبیعی مایع (LNG) بیشتری به اروپا بفروشد، دست به چنین اقدامی زده است یا آن‌طور که ادعا می‌کند به‌خاطر الحاق غیرقانونی کریمه به روسیه این تحریم‌ها را اجرایی کرده است؟ کن سیلوراستاین، تحلیلگر حوزه انرژی در فوربس سعی کرده به این سوال پاسخ دهد. او می‌گوید اهداف آمریکا برای این تحریم دوگانه به‌نظر می‌رسد. از یک‌سو آنها طبق ادعایشان خواهان جلوگیری از وابستگی اروپای غربی به منابع انرژی روسیه هستند و در عین‌حال کاهش قدرت اقتصادی روسیه در اروپای شرقی را هم هدف قرار داده‌اند. البته تمایزات بین این دو بسیار مهم هستند: اگر هدف این تحریم‌ها نجات اروپای غربی از سلطه گازی روسیه باشد، اروپایی‌ها می‌توانند گاز روسیه را خریداری نکنند. در این‌باره کشورهای اروپایی به دفعات اذعان کرده‌اند که کاملا قادر به انتخاب تامین‌کننده سوخت خود هستند و ایالات‌متحده را هم به‌عنوان گزینه‌ای مطمئن برای تنوع در منابع تامین گاز طبیعی خود می‌بینند. علاوه بر این، اروپا شرکای دیگری از جمله نروژ، الجزایر، قطر و نیجریه را هم در حوزه انرژی دارد و با این وجود مشغول ساخت پایانه‌هایی است که می‌توانند گاز LNG را به‌صورت قابل حمل دریافت کنند. سیلوراستاین ادامه می‌دهد اگر ایالات متحده براساس شایستگی و استحقاق خود در بازار وارد رقابت شود یک مساله است و اگر از تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان اهرم فشاری در این رقابت استفاده کند، مساله‌ای کاملا متفاوت است. خط لوله نورد استریم ۲ که همراه و تکمیل‌کننده خط لوله نورد استریم یک محسوب می‌شود، نه‌تنها به روسیه اجازه می‌دهد که گاز طبیعی خود را به اروپا صادر کند، بلکه به آنها این فرصت را هم می‌دهد تا با دور زدن اوکراین این کشور را هم تنبیه کنند. خط لوله نورد استریم ۲ متعلق به شرکت گازپروم روسیه است. این خط لوله ۵/ ۱۰ میلیارد دلاری قرار است تا با طی مسافتی ۱۲۲۵کیلومتری سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب از گاز طبیعی میادین سیبری در روسیه را از زیر دریای بالتیک مستقیما به آلمان برساند. درحال‌حاضر روسیه ۳۹ درصد و ایالات‌متحده نیز ۵/ ۳ درصد گاز طبیعی اروپا را تامین می‌کنند. البته آن‌گونه که کمیسیون اروپا اعلام کرده است، یک سوم کل گاز LNG صادراتی آمریکا در بازه ماه‌های ژانویه تا نوامبر ۲۰۱۹ به اروپا صادر شده است.
بهانه گروگان‌گیری اقتصادی پوتین
تد کروز، سناتور ایالت تگزاس در مجلس سنا آمریکا که یکی از چهره‌های اصلی حامی تحریم‌هایی است که در ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ به مرحله اجرایی وارد شد، اجرای پروژه نورد استریم ۲ را یک مقوله دو سر باخت برای آمریکا می‌داند. اولین نکته‌ای که تد کروز روی آن دست می‌گذارد این است که فروش گاز طبیعی به اهداف مالی روسیه در سطح منطقه‌ای کمک شایانی می‌کند و مساله دوم، اوکراین. خط لوله نورد استریم ۲ قرار است اوکراین را دور بزند، این امر به معنای سلب فرصت درآمدزایی اوکراین از عبور این خط لوله است. اوکراین مدت‌هاست که از نظر استراتژیک کاملا با غرب همسو شده و به‌رغم اشتراکات فرهنگی و تجاری با روسیه، درگیری‌های جدی با این کشور دارد. تد کروز در ماه دسامبر و همگام با تصویب تحریم‌های مرتبط با نورد استریم ۲ گفت: برای اروپا بسیار بهتر است که به منابع انرژی ایالات‌متحده متکی باشد تا اینکه از پوتین و روسیه گاز دریافت کند. وابستگی اروپا به روسیه، آنها را در معرض گروگان‌گیری و باج‌خواهی‌های اقتصادی این کشور قرار می‌دهد. تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات‌متحده بر تمامی اشخاص و شرکت‌هایی که در بخش عملیاتی یا به‌عنوان سرمایه‌گذار در این پروژه مشارکت کنند اعمال خواهد شد. شرکت سوئیسی «آل‌سیز گروپ» که مسوول احداث خطوط لوله و تاسیسات زیرآبی این خط لوله بود، با وضع تحریم‌ها به اجبار مشارکت خود در این پروژه را متوقف کرد و شرکت‌های بزرگی مانند رویال داچ‌شل و اینژی نیز از تصمیم واشنگتن شگفت‌زده شدند و همکاری آنان در نورد استریم ۲ منتفی شد.
فشار بر روسیه یا برنامه فروش گاز آمریکا؟
سیلوراستاین در این گزارش ادعا می‌کند که در پس سخنان کروز انگیزه خاصی نهفته است. این کارشناس می‌گوید: او نماینده یک ایالت تولیدکننده نفت و گاز طبیعی است که باید فروش محصولاتش مشخصا در این برهه زمانی به اروپا افزایش یابد. عدم تقاضا برای این محصولات و تولید بیش از اندازه آمریکا به معنای افت قیمت‌ها و از بین‌رفتن فرصت‌های شغلی برای آنان خواهد بود.
تحریم پروژه نورد استریم ۲ به آمریکا کمک می‌کند تا پای خود را به بازارهای گاز طبیعی کشورهای اروپایی باز کند و همچنین اهرم فشاری عملی و جدی روی روسیه برای مذاکره با اوکراین باشد. در اواخر سال ۲۰۱۹، این دو کشور به‌صورت رسمی به توافقاتی درباره قرارداد ارسال گاز روسیه از طریق اوکراین به اروپا دست یافتند. این قرارداد ۵ ساله ارزشی بالغ بر ۷ میلیارد دلار دارد. اگر این مذاکرات به توافقات بیشتر و متعاقب آن عقب‌نشینی روسیه در برابر اوکراین و خروج این کشور از کریمه منجر شود، تحریم‌ها لغو خواهند شد. اما دنیای توسعه‌یافته درحال‌حاضر دست به تحریم روسیه زده و این کشور را از فن‌آوری‌های لازم برای توسعه صنعت نفت و گاز خود محروم کرده است و در عین‌حال مانع تامین مالی قراردادهای این پروژه‌ها نیز می‌شود. روسیه همچنین از گروه هفت که قبلا گروه هشت نام داشت، اخراج شد و اقتصاد این کشور در وضعیتی انقباضی قرار دارد و افت ناگهانی قیمت حامل‌های انرژی باعث کاهش درآمدها و کسری بودجه شده است. ایالات‌متحده آمریکا با ازدیاد برداشت نامتعارف گاز طبیعی خود از سال ۲۰۱۷ به یکی از اصلی‌ترین کشورهای صادرکننده LNG تبدیل شده است. یکی از وعده‌های اصلی دونالد ترامپ به مردم این است که آمریکا به یک منبع اصلی انرژی در جهان تبدیل شود یعنی نیازهای داخلی خود را تامین کند، سپس گاز و نفت شیل خود را به سراسر جهان صادر کند. در همین راستا، کمیسیون فدرال رگولاتوری انرژی ایالات‌متحده، ساخت چند پایانه صادرات LNG دیگر، علاوه بر ۵ پایانه کنونی این کشور را به تصویب رساند.
نیل چاتجی، رئیس این کمیسیون در کنفرانسی تلفنی به میزبانی اندیشکده شورای آتلانتیک اذعان کرد: تقاضا برای LNG درحال‌حاضر بسیار ضعیف است، اما شرکت‌های آمریکایی در تلاش هستند تا قراردادهای بلندمدت خود را تضمین کنند. او افزود: حالا جایگزینی برای منابع انرژی روسیه وجود دارد و این خبر خوشی برای متحدان ما است. تجدید قوای تقاضا در راه است.
جنگ بر سر بازار اروپا
بزرگ‌ترین بازارهای اروپایی برای آمریکا بازار کشورهای بریتانیا، اسپانیا و فرانسه است اما آلمان سودآورترین گزینه ممکن است. این کشور با هدف جایگزینی منابع کنونی انرژی با منابع تجدیدپذیر درحال تعطیل کردن تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای و زغال‌سنگ خود است. با این حال تا پیش از تحقق کامل این امر آلمان برای پرکردن خلأ زنجیره تامین انرژی مورد نیاز خود به گاز طبیعی نیاز دارد. البته گاز طبیعی هنگامی که شرایط آب و هوایی مساعد نباشد برای پشتیبانی از سیستم‌های تولید انرژی بادی و خورشیدی نیز کاربرد دارد.
به همین دلیل نیز آلمانی‌ها از اقدامات آمریکا شدیدا آزرده شده‌اند، اما به گزارش خبرگزاری آلمان، دولت این کشور هفته گذشته اعلام کرد که برنامه‌ای برای واکنش نشان دادن به تحریم‌های واشنگتن ندارد. آنها می‌گویند که تحریم‌های آمریکا علیه روسیه تاثیرات فرامنطقه‌ای دارد. این در حالی‌است که ترامپ معتقد است خط لوله نورد استریم ۲ آلمان را به گروگان روسیه در اروپا تبدیل می‌کند. سیلوراستاین معتقد است اتحادیه اروپا با وجود تحریم‌های آمریکا علیه نورد استریم ۲ یا بدون آن، شبکه گسترده‌ای از تامین‌کنندگان گاز در اختیار دارد. در اروپای غربی مجازات‌های درنظر گرفته شده برای این تحریم بسیار سخت به‌نظر می‌رسند، اما در اروپای شرقی و بالاخص در اوکراین این تحریم‌ها به‌مثابه یک اهرم عمل می‌کنند تا شاید از این طریق بتوان روسیه را پای میز مذاکره و چانه‌زنی کشاند. این تحلیلگر فوربس در پایان گزارش خود عنوان می‌کند مسائل ژئوپلیتیک بسیار پیچیده هستند، اما ایالات‌متحده اگر خواهان به‌دست‌آوردن بازارهای اروپایی است، باید از اجبار و اعمال زور دست بکشد و به رقابت آزاد در بازار تکیه کند و این مساله به هیچ عنوان امر پیچیده‌ای نیست.
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات