پناهگاه سرمایه‌ها در حمله تورمی
دنیای‌اقتصاد : موج‌های تورمی در سال‌های اخیر، ذائقه سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها را تغییر داده است؛ به‌نحوی‌که سهم سرمایه‌گذاری‌ها در دارایی‌های غیرمولد در دوسال اخیر بیشتر شده است. روز گذشته مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران «ایسپا»، نتایج نظرسنجی درخصوص مقصد سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها را منتشر کرد. سوال این بود که «درصورت داشتن پس‌انداز، ترجیح می‌دهید آن را چگونه مدیریت کنید؟» حدود دو سال قبل، این نهاد نظرسنجی مشابهی انجام داده بود که مقایسه نتایج نظرسنجی در این دو سال نکات جالبی را منعکس می‌کند. در مهرماه سال۱۴۰۲، حدود یک‌سوم ایرانی‌ها (۳۳.۳درصد) تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار زمین و مسکن داشتند. در آبان۱۴۰۰ نیز انتخاب اول سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها بازار ملک بود، با این تفاوت که در آن زمان ۳۷درصد از پاسخ‌دهندگان به این نوع سرمایه‌گذاری رای مثبت دادند. شاید رکود قیمتی در ماه‌های اخیر یا حجم بالای سرمایه مورد نیاز برای ورود به بازار مسکن در ریزش رای‌دهندگان سهم داشته است. نکته قابل توجه دیگر، افزایش علاقه به سرمایه‌گذاری در طلا و سکه است. درحالی‌که در سال۱۴۰۰، تنها ۱۰درصد مردم مایل به خرید طلا بودند، پس از دو سال این رقم به حدود ۲۱درصد رشد کرده است. به نظر می‌رسد که افزایش جذابیت طلا به عواملی نظیر «بازدهی بالا در مقایسه با تورم»، «سهولت خرید و فروش در قیاس با ملک و دلار» و «امکان سرمایه‌گذاری با حداقل سرمایه» بازمی‌گردد. نکته مهم دیگر اینکه در سال۱۴۰۰، حدود ۲۳درصد از افراد پاسخ دادند که پس‌انداز خود را صرف «اشتغال و کارآفرینی» می‌کنند، اما این رقم در سال۱۴۰۲ به ۱۵درصد کاهش یافته است. سوال مهم این است که در این دو سال چه عاملی از محبوبیت و انگیزه سرمایه‌گذاری در اشتغال و کارآفرینی کاسته است؟ همچنین بر اساس این نظرسنجی تمایل به سرمایه‌گذاری در بانک‌ها نیز نسبت به دوسال قبل رشد داشته و به ۱۵درصد رسیده، اما نظر ایرانی‌ها برای سرمایه‌گذاری در بورس تنها ۱.۳درصد بوده که نسبت به دو سال قبل تغییری نداشته است.
مهران خسروزاده: نتایج تازه‌ترین نظرسنجی ایسپا نشان می‌دهد که میل ایرانیان به راه‌اندازی کسب‌وکار جدید در دو سال اخیر کاهش یافته و توجه به بازار دارایی‌ها در این مدت رشد داشته است. مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در یک نظرسنجی در مهرماه امسال، از 12هزار ایرانی درباره اولویت‌ها و ترجیحات سرمایه‌گذاری آنها پرسیده است. نتایج این نظرسنجی حاکی از آن است که با وجود رکود عمیق بازار مسکن، زمین و مسکن همچنان انتخاب اول یک‌سوم از ایرانی‌ها برای سرمایه‌گذاری است. از سوی دیگر خرید طلا و سکه انتخاب اول بیش از 20درصد از ایرانیان است و از این لحاظ در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. با این حال به نظر می‌رسد اقبال ایرانی‌ها به کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‌وکار جدید کاهش ملموسی یافته است. بر این اساس تنها 15.5درصد از افراد اعلام کرده‌اند که اولویت سرمایه‌گذاری آنها ایجاد یک کسب‌وکار جدید است. این در حالی است که این عدد در نظرسنجی پیشین ایسپا در سال1400 به حدود 23درصد می‌رسید. به عبارت دیگر تمایل ایرانی‌ها به راه‌اندازی کسب وکار، طی دو سال اخیر کاهش معناداری را تجربه کرده است. رشد قابل توجه در بازار دارایی‌ها و بی‌ثباتی در سطح اقتصاد کلان و ریسک‌های متعدد اصلی‌ترین دلایلی است که ذائقه سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها را دستخوش تحول کرده و از کارآفرینی به سمت دارایی‌ها سوق داده است.
ملک محبوب ایرانی‌ها
مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در آخرین نظرسنجی خود از مقاصد سرمایه‌گذاری ایرانیان پرده‌برداری کرد. بر این اساس، ایسپا در مهرماه سال جاری از 12هزار نفر از مردم بالای ۱۵سال ایران به روش مصاحبه حضوری پرسیده «اگر شرایط مالی شما به گونه‌ای باشد که بتوانید پس‌انداز کنید. ترجیح می‌دهید پس‌انداز خود را چگونه مدیریت کنید؟» گزارش منتشرشده از سوی ایسپا حاکی از آن است که همچنان انتخاب اول یک‌سوم از ایرانی‌ها مسکن و زمین است. به بیان واضح‌تر، طبق یافته‌های این نظرسنجی، 33.3درصد از افراد گفته‌اند اگر پس‌اندازی داشته باشند ترجیح می‌دهند در زمین و مسکن سرمایه‌گذاری کنند. این درحالی است که بازار زمین و بازار مسکن در یکی از شدید‌ترین رکودهای خود در سال‌های اخیر به سر می‌برد. از سوی دیگر، فلز زرد همچنان یکی از مقاصد مهم سرمایه‌گذاری شهروندان ایرانی به شمار می‌رود. بر این اساس، 20.7درصد از افراد ترجیح می‌دهند تا در اولین فرصت پس‌اندازهایشان را در طلا و سکه سرمایه‌گذاری کنند. شاید مهم‌ترین نکته موجود در نظرسنجی ایسپا رغبت 15.5درصدی افراد به راه‌اندازی کسب‌وکار جدید و کارآفرینی است. بانک‌ها نیز تقریبا از اقبال مشابهی برخوردار هستند و بیش از 15درصد افراد مقصد اول پس‌اندازهایشان را سپرده بانک‌ها اعلام کرده‌اند. این نظرسنجی نشان می‌دهد که در ابتدای پاییز، اقبال افراد به بازار خودرو 2.7درصد، بازار دلار و ارز 2.7درصد، رمزارزها 1.3درصد و بورس 1.3درصد بوده است. شاید مهم‌ترین نکته در این‌باره حضور بورس در قعر جدول مقاصد اول پس‌انداز افراد است.
تغییرات دوساله چه می‌گوید؟
پیش‌تر و در آبان‌ماه سال1400، ایسپا مشابه این نظرسنجی را انجام داده بود. هرچند جامعه آماری این دو نظرسنجی تغییر فاحشی داشته است، اما انجام مقایسه میان این دو خالی از لطف نیست. مقایسه نظرسنجی دو سال قبل ایسپا با نمونه جدید آن اطلاعات جالبی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال1400 نیز مسکن و زمین مقصد نخست سرمایه‌گذاری احتمالی ایرانی‌ها بوده و 36.8درصد از افراد این گزینه را انتخاب کرده بودند که در مقایسه با آمارهای جدید شاهد کاهش بوده است. با این حال مهم‌ترین تفاوت میان امسال و دوسال قبل، عوض شدن جایگاه کارآفرینی و خریدن طلا و سکه بوده است. بر این اساس، دو سال قبل تنها 9.6درصد از افراد مقصد نخست پس‌اندازهایشان را طلا و سکه معرفی کردند؛ اما 22.8درصد از افراد اعلام کردند که پس‌اندازهای احتمالی خود را در وهله اول به اشتغال‌زایی و کارآفرینی اختصاص خواهند داد. نکته مهم و قابل توجه دیگر، افزایش رغبت افراد به پس‌انداز در بانک است که از 8.9درصد در آبان1400 به 15.2درصد در مهر1402 رسیده است.
تاثیر تورم بر ذائقه ایرانی‌ها
تورم متهم ردیف اول ترکیب فعلی مقاصد سرمایه‌گذاری احتمالی ایرانی‌ها است. در شرایطی که تورم مزمن بیش از 5دهه است که ایرانیان را آزار می‌دهد و بیماری هلندی گریبانگیر اقتصاد ایران مرتبا بر تضعیف تولید و افزایش قیمت نسبی زمین و مسکن دامن می‌زند، نتایج این نظرسنجی جای تعجب ندارد. بحران‌های ارزی اخیر و مقیاس‌پذیری، ریسک اندک و دسترسی و معامله‌پذیری آسان نیز باعث شده است تا بتوان افزایش اقبال افراد به سرمایه‌گذاری در طلا و سکه را توضیح داد. به عبارت دیگر درحالی‌که اقتصاد ایران همواره شاهد افزایش قیمت نسبی زمین و مسکن بوده و همزمان از بازدهی تولید کاسته شده، طبیعی است که اقبال به سمت مسکن و زمین همواره بر تولید و اشتغال‌زایی پیشی می‌گیرد. از سوی دیگر، بی‌ثباتی در اقتصاد کلان و تورم مزمن دو رقمی که در سال‌های اخیر اوج گرفته است، این روند را تشدید می‌کند و دارایی‌ها را در کانون توجه قرار می‌دهد. افت اقبال افراد به تولید و اشتغال‌زایی با آمار کاهش تشکیل سرمایه ثابت در کشور کاملا همخوان است و هر دو کاهش میل افراد به سرمایه‌گذاری در تولید و کارآفرینی را منعکس می‌کند.
جزئیات آمار چه می‌گوید؟
بررسی دقیق‌تر آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد که جزئیات معناداری در نظرسنجی اخیر نهفته است. این داده‌ها به تفکیک محل سکونت، هزینه سرانه افراد در خانوار، تحصیلات، سن و جنسیت منتشر شده است. بر این اساس، درحالی‌که میل به سرمایه‌گذاری در مسکن و زمین در مردان بالاتر از زنان است، تمایل زنان به پس انداز در بانک بالاتر است. نکته قابل توجه تمایل شدید زنان به سرمایه‌گذاری در طلا و سکه است. این عدد بیش از 30درصد است. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از زنان ایرانی اولین مقصد سرمایه‌گذاری خود را طلا و سپرده بانکی اعلام کرده‌اند. با این حال میل به کارآفرینی و اشتغال‌زایی در مردان به‌طور قابل توجهی از زنان بالاتر است. بر این اساس درحالی‌که 13.3درصد زنان اولویت اول خود را اشتغال‌زایی اعلام کرده‌اند این عدد برای مردان به 20درصد می‌رسد. نکته قابل توجه دیگر این است که هرچه سطح تسهیلات افراد بالاتر می‌رود، تمایل به سپرده‌گذاری در بانک کاهش و میل به سرمایه‌گذاری در طلا افزایش می‌یابد. نکته قابل توجه اینجاست که فارغ از تقسیم‌بندی‌های جنسیتی، سنی، تحصیلات و محل سکونت، همواره 30 الی 40درصد افراد مقصد نخست سرمایه‌گذاری‌هایشان را زمین و مسکن اعلام کرده‌اند.
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات