عبدالحمید اخوان دوست
کارشناس بازارهای مالی
طی هفته‌های اخیر با نوسانی شدن بازارهای سکه و دلار در داخل، فشارها بر بورس کالای ایران برای بسته و یک طرفه شدن بازار معاملات آتی به قدری شدت یافت که در وهله اول به یک طرفه کردن بازار (فقط امکان اخذ موقعیت فروش فزاینده) و در نهایت بسته شدن آن (عدم امکان اخذ موقعیت تعهدی فروش و خرید) انجامید. اما آیا در سایر کشورهای دنیا با نوسانات در قیمت طلا یا کاهش ارزش ارز یا تحولات منطقه‌ای و حتی جنگ بازارهای مالی بسته می‌شوند؟
از اوایل سال ۱۳۹۷ و با تصمیم آمریکا برای خروج از برجام شاهد رشد قیمت دلار و سکه در بازار داخلی بوده ایم و این مساله موجب شد تا بازار آتی سکه نیز بالطبع با افزایش قیمت همراه باشد. از آنجا که بازار آتی یک بازار دو طرفه است و معامله‌گران مختلفی نظیر پوشش دهندگان ریسک، سفته بازان و آربیتراژگران در آن حضور دارند طبیعی است که عده‌ای نیز در این بازار فروشنده باشند. با اعلام پیش فروش سکه از سوی بانک مرکزی عده‌ای با خرید سکه از بانک‌ها اقدام به فروش در بازار آتی کردند و به امید دریافت سود ۳۰ درصدی سه یا ۶ ماهه به انتظار نشستند که در نهایت با افزایش قیمت سکه در بازار و همچنین افزایش قیمت‌ها در بازار آتی مارجین کال شدند و اخطاریه واریز وجه دریافت کردند. همچنین سفته بازانی که موقعیت تعهدی فروش اخذ کرده بودند نیز با افزایش قیمت‌ها مارجین کال شده و اخطاریه افزایش وجه دریافت کردند. افزایش فشارها از سوی این دسته از فروشندگان بر بورس کالا و عدم کفایت میزان وجه لازم در حساب معاملاتی ایشان منجر به اخذ تصمیمات خاص در جهت حمایت از فروشندگان شد و در نهایت بازار آتی به وضع فعلی در آمد.
اما آیا بسته شدن بازار آتی، قیمت سکه یا ارز را در کشور پایین آورد؟ طی هفته‌های گذشته خیل عظیمی از انتقادها و شکایت‌های غیر‌کارشناسانه از این بازار از سوی فروشندگان متضرر، بازاریان، رسانه‌ها و... با این استدلال که بازار معاملات آتی دلیل اصلی افزایش قیمت سکه وملتهب شدن بازار بوده به مدیران بورس کالا تحمیل شد که با این حجم فشار مدیران بورس کالا در نهایت تصمیم به بستن بازار گرفتند. همان‌طور که در ابتدای بحث عنوان شد در هیچ کجای دنیا بستن و تعطیلی یک بازار شفاف و قانونمند و بازاری که حاصل سالیان تلاش و فکر متخصصان مالی دنیا به جهت کنترل نوسانات است مناسب ترین راهکار نبوده است.بازارهای فیوچرز در دنیا یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مالی به جهت کنترل و پوشش ریسک معاملات است، چرا که در این بازارها خریداران و فروشندگان به وسیله پیش‌بینی‌های خود از آینده یک محصول قیمت آن را در آینده مشخص کرده و افراد می‌توانند برآیند دقیقی از قیمت یک محصول در آینده داشته باشند.
نتیجه بسته شدن بازار آتی طی چند روز اخیر به وضوح به همگان ثابت شد به‌طوری که در کمتر از چند روز قیمت نقدی سکه در بازار آزاد یک میلیون تومان رشد کرد (۵/ ۳ به ۵/ ۴ میلیون تومان) این در حالی است که در بازار آتی از ابتدای امسال تا قبل از بسته شدن بازار قیمت سکه آتی از کف قیمت، حدود ۲ میلیون و حتی کمتر از این مقدار رشد داشته است. بسته بودن بازار آتی به جهت اینکه امکان معاملات آربیتراژ و پوشش ریسک میسر نیست منجر به عدم تشخیص صحیح از قیمت‌ها در آینده می‌شود و می‌تواند در آینده باعث افزایش بی رویه قیمت سکه در بازار نقدی شود.
یکی از بهترین راهکارها در شرایط فعلی کاهش فاصله سررسیدهای آتی است که این امر می‌تواند برآیند شفاف تری از قیمت‌ها طی ماه‌های پیش رو به معامله‌گران بدهد و از افزایش ناگهانی قیمت جلوگیری شود. مشابه این تصمیم در سال‌های گذشته که رکود شدیدی بر بازار سکه حاکم بود و قیمت‌ها شاید طی چند روز متوالی ثابت و بدون تغییر بود اجرا شد و راهگشا بود، در آن برهه زمانی فاصله سررسیدها از یک ماه به دو ماه و به سررسیدهای فقط ماه‌های زوج تغییر کرد و حتی میزان وجه تضمین اولیه نیز به ۹۰۰ هزار تومان کاهش یافت. امید است در شرایط بحرانی فعلی با اخذ تصمیمات مناسب یا حتی در صورت لزوم تغییر دستورالعمل‌ها و قوانین مربوطه که طی سال‌های گذشته وضع شده است که شاید این قوانین و دستورالعمل‌ها در شرایط فعلی کارآ نباشند، هرچه سریع‌تر نسبت به بازگشایی این بازار بزرگ و جذب دوباره نقدینگی که به سمت بازارهای نقدی و سایر بازارها رفته است، بتوان قدمی در جهت آرامش بازار سکه و طلا برداشت.
دنیای اقتصاد
نظرات